społeczna zajmująca się badaniem powierzchni Ziemi (przestrzeni geograficznej). Nazwa ta pochodzi od słów γῆgeos – "ziemia" i γράφωgrapho – "piszę". Za twórcę terminu uważa się Eratostenesa z Cyreny.
Geografia zajmuje się nie tylko analizą rozmieszczenia obiektów czy zjawisk na powierzchni Ziemi, ale także badaniem przyczyn takiego stanu rzeczy oraz wpływu człowieka na nie.
Podstawowe działy geografi:
Biogeografia
Biogeografia - nauka zajmująca się przestrzennym rozmieszczeniem żyjących na Ziemi gatunków roślin (fitografia) i zwierząt (zoografia) oraz całych biocenoz.
Na podstawie tych danych oraz informacji z innych nauk geograficznych i biologicznych, biogeografia stara się zidentyfikować i wyjaśnić prawidłowości tego rozmieszczenia.
Geoekologia
Geomorfologia
Geomorfologia - nauka o rzeźbie powierzchni Ziemi. Zajmuje się opisem i pomiarem (morfometria), rozwojem, rozmieszczeniem oraz genezą form powierzchni Ziemi.
Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi dzieli się w geomorfologii na dwie grupy:
procesy endogeniczne, wywołane działaniem czynników pochodzących z wnętrza Ziemi, np. wulkanizm, plutonizm, trzęsienie ziemi, ruchy izostatyczne,
procesy egzogeniczne, erozja wywołana działaniem czynników zewnętrznych, takich jak rzeki (procesy fluwialne), wiatr (procesy eoliczne), lodowce (procesy glacjalne), pływy i fale morskie.
Geomorfologia
Geomorfologia - nauka o rzeźbie powierzchni Ziemi. Zajmuje się opisem i pomiarem (morfometria), rozwojem, rozmieszczeniem oraz genezą form powierzchni Ziemi.
Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi dzieli się w geomorfologii na dwie grupy:
procesy endogeniczne, wywołane działaniem czynników pochodzących z wnętrza Ziemi, np. wulkanizm, plutonizm, trzęsienie ziemi, ruchy izostatyczne,
procesy egzogeniczne, erozja wywołana działaniem czynników zewnętrznych, takich jak rzeki (procesy fluwialne), wiatr (procesy eoliczne), lodowce (procesy glacjalne), pływy i fale morskie.
Geomorfologia
Geomorfologia - nauka o rzeźbie powierzchni Ziemi. Zajmuje się opisem i pomiarem (morfometria), rozwojem, rozmieszczeniem oraz genezą form powierzchni Ziemi.
Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi dzieli się w geomorfologii na dwie grupy:
procesy endogeniczne, wywołane działaniem czynników pochodzących z wnętrza Ziemi, np. wulkanizm, plutonizm, trzęsienie ziemi, ruchy izostatyczne,
procesy egzogeniczne, erozja wywołana działaniem czynników zewnętrznych, takich jak rzeki (procesy fluwialne), wiatr (procesy eoliczne), lodowce (procesy glacjalne), pływy i fale morskie.
Hydrologia
Hydrologia (z gr. hydro, woda) - dział geografii fizycznej zajmujący się badaniem wody (pod każdą postacią) występującej w środowisku przyrodniczym. System badania jakości wód jest stale ulepszany w ramach rozwoju państwowego monitoringu Środowiska, który prowadzony jest przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska.
Klimatologia - dział geografii fizycznej, nauka o klimacie.
Meteorologia
Meteorologia – (gr. metéōron (μετέωρον) - unoszący się w powietrzu, lógos (λόγος)- słowo, wiedza) nauka zajmująca się badaniem zjawisk fizycznych i procesów zachodzących w atmosferze, szczególnie w jej niższej warstwie - troposferze. Bada, jak te procesy wpływają na przebieg procesów atmosferycznych i stan pogody na danym obszarze.
Meteorologia, klimatologia, fizyka atmosfery i chemia atmosfery są jednymi z głównych dyscyplin nauk o atmosferze. Hydrometeorologia jest nauką zajmującą się badaniem zjawisk związanych z atmosferą i hydrosferą np. przy badaniu cyklonów tropikalnych lub zmian klimatycznych.
Obserwacje atmosfery prowadzone są w placówkach pomiarowych (stacje meteorologiczne), za pomocą standaryzowanych przyrządów w ogródku meteorologicznym. Do zbierania danych wykorzystuje się też samoloty, rakiety, balony meteorologiczne, satelity meteorologiczne i radary meteorologiczne.
Dzień Meteorologii obchodzony jest 23 marca
Historią meteorologii - opisuje odkrycia i zmiany technologiczne, które przyczyniły się do rozwoju meteorologii i fizyki atmosfery. Główny artykuł - historia meteorologii.
Gleboznawstwo, pedologia
Gleboznawstwo, pedologia (od łac. gleba - "grudka ziemi") - nauka zajmująca się badaniem gleb, ich powstawaniem, budową, właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, systematyką oraz możliwościami ich użytkowania. Gleboznawstwo jest nauką przyrodniczą powiązaną wielostronnie z innymi naukami zajmującymi się przyrodą martwą i ożywioną. Jest niekiedy ukierunkowane na specjalne cele praktyczne, np. gleboznawstwo rolne, leśne, melioracyjne.
Nauki pomocnicze
Astronomia
Astronomia (gr. ἀστρονομία) – nauka o ciałach niebieskich, ich budowie, ruchach, pochodzeniu i ewolucji oraz o materii rozproszonej w przestrzeni kosmicznej (zwanej też kosmosem). Astronomia, a ściślej jej dział zwany kosmologią, zajmuje się także Wszechświatem jako całością. Nazwa astronomia pochodzi z greki: ἄστρονastron (gwiazda) + νόμοςnomos (prawo).
Astronomię można inaczej określić jako naukę o wszelkich obiektach i zjawiskach znajdujących się poza Ziemią.
Dzisiejsza astronomia jest ściśle związana z astrofizyką, która jest zastosowaniem praw fizyki do interpretacji wyników obserwacji astronomicznych. Związek ten jest tak głęboki, że dziś obie dziedziny są właściwie jednością. Mógł on powstać dzięki odkryciu, że ciała niebieskie składają się z takiej samej materii, jak wszystkie inne otaczające nas obiekty.
Obiekty, którymi zajmuje się astronomia, to ogół ciał niebieskich: planety, księżyce, planetoidy, gwiazdy, gwiazdozbiory, asocjacje gwiazd, gromady gwiazd, galaktyki, mgławice, gromady galaktyk, materia międzygwiazdowa, gaz międzygalaktyczny, materia egzotyczna, antymateria, materia ciemna, kwazary, czarne dziury i wiele innych. Astronomia zajmuje się badaniem procesów dotyczących tych ciał.
Muzą astronomii jest Urania.
Początki astronomii sięgają czasów starożytnych, kiedy pierwotne cywilizacje zaczęły prowadzić regularne obserwacje nieba. Już ok. 3000 r. p.n.e. starożytne cywilizacje Babilończyków, Chińczyków i Egipcjan zaczęły dostrzegać pewne, powtarzalne prawa, jakimi rządzi się niebo. Astronomia, jako osobna nauka wyodrębniła się dopiero w starożytnej Grecji.
Duży wpływ w tamtych czasach miał Kościół. Przekonywał, że wiedza nie jest potrzebna człowiekowi, gdyż służy życiu doczesnemu, i nie pomaga w zdobywaniu wiecznej szczęśliwości w niebie. W tamtych czasach głoszono poglądy cofające astronomię o wiele wieków wstecz. Np. Lucius Coecilius Firmianus Lactantius zwany Laktancjuszem (ok. 250-330) wyśmiał twierdzenie o kulistości Ziemi i dowodził, że jest ona płaska. Tak samo mnich Kosmas Indikopleustes na podstawie informacji zawartych w Biblii uznał, że wszechświat to gigantyczna skrzynia, w której na samym dnie leży płaska Ziemia.
Kartografia
Kartografia - nauka o mapach, metodach ich sporządzania i wykorzystania.
To nauka o przedstawianiu za pomocą specjalnych modeli obrazowo - znakowych przedstawień kartograficznych.
Według Brytyjskiego Towarzystwa Kartograficznego (1964) Kartografia – "to nauka, sztuka i technologia sporządzania map oraz ich badanie jako dokumentów nauki i dzieł sztuki"
W Polsce wraz z geodezją stanowi jedną z dyscyplin nauk technicznych.